İçme suyu dezenfeksiyonu

İçme suyu dezenfeksiyonunda kullanılacak yöntemler teknik ve ekonomik olarak su arıtma uygulamalarına uygun olmalıdır. Klor dezenfeksiyonu ve gerektiğinde amonyak ilavesi, diğer yöntemlere göre daha basittir ve işletmeye yönelik gereksinimleri ayrıntılı olarak incelenmiş ve mekanizmaları tam olarak ortaya konabilmiştir. Klorla dezenfeksiyon işlemi kapasitelerine bakılmaksızın tüm içme suyu arıtma tesislerinde uygulanabilmektedir. Klor dışındaki yöntemlerle su dezenfeksiyonu yapılan işletmelerde de acil durumlar için yedek klorlama ekipmanı bulundurma zorunluluğu bulunmaktadır.

Klor suya genelde elementer klor (klor gazı), sodyum hipoklorür solüsyonu (çamaşır suyu) veya katı kalsiyum hipoklorür şeklinde uygulanmaktadır. Bu uygulamaların her biri suda serbest klor oluşumuna neden olan uygulamalardır ve klorla dezenfeksiyon denildiğinde bu üç uygulamadan birisi akla gelir.

Elementer klor en yaygın kullanılan klor formudur. Basınçlı tanklarda sıvılaştırılmış gaz halinde taşınırlar ve depolanırlar. Arıtma tesislerinde genelde ortalama 50 ve 75 kg.lık klor tankları kullanılır. Çok büyük çaplı arıtma tesislerinde kullanılmak üzere 1 tonluk klor tankları da üretilmektedir.

Sodyum hipoklorür veya çamaşır suyu sodyum hidrokside elementer klor ilave edilerek üretilir. Sodyum hipoklorür solüsyonları genel olarak %5-15 oranında klor içerir.

Kalsiyum hipoklorür genelde küçük kapasiteli su arıtma tesislerinde kullanılan bir klor formudur. Beyaz ve katıdır. Yaklaşık %65 oranında klor içerir. Ticari olarak granüler veya tablet şeklinde temin edilebilir.

Yaygın olmamakla birlikte bazı işletmeler tarafından kullanılan hipoklorür jeneratörleri tuzlu su ve klor kullanarak zayıf (~%0.8) hipoklorür solüsyonları üretmektedir. Bu jeneratörler arıtma tesislerinde bulunmakta ve taşıma ve depolama masraflarını düşürmeyi hedeflemektedir.

Her bir klor formunun kendine özgü avantaj ve dezavantajları Tablo 5 de özetlenmiştir.

Elementer Klor

Avantajları:

- Klor formları içinde en ucuz olanıdır.

-Raf ömrü yoktur, yani sonsuza dek depolanabilir.

Dezavantajları

- Klor gazı tehlikeli bir gaz olduğundan kullanımı sırasında dikkatli olunmalı ve tecrübeli personel çalıştırılmalıdır.

Hipoklorür Solüsyonu

Avantajları:

- Elementer klora göre daha az zararlı ve daha az tehlikelidir.

- Çalışan personelin kısa süreli eğitimi yeterlidir.

Dezavantajları:

- Raf ömrü sınırlıdır.

- Suya katıldığında inorganik yan ürünler (klorat, klorür ve bromat) oluşabilir.

- Korozif etkisi fazladır ve bir çok kimyasala göre daha fazla özen gösterilmesi gerekir.

- Elementer klordan daha pahalıdır.

Kalsiyum Hipoklorür

Avantajları:

- Sodyum hipoklorürden daha dayanıklıdır ve raf ömrü daha uzundur.

- Çalışan personelin kısa süreli eğitimi yeterlidir.

Dezavantajları:

- Kullanım öncesi hazırlama aşamasında daha çok işlem gerektirir.

- Hazırlanan stok solüsyonlarda oluşabilen partiküller doz ayarlamasını güçleştirebilir.

- Elementer klordan daha pahalıdır.

- Yangın ve patlama tehlikesi olabilir.

- Suya katıldığında inorganik yan ürünler (klorat, klorür ve bromat) oluşabilir.

Zayıf Hipoklorür Solüsyonları

Avantajları:

- Depolanan ve taşınan kimyasal madde miktarında azalma meydana gelir.

Dezavantajları:

- Bakım ve idamesi daha zordur.

- Kurulum maliyeti yüksektir.

- İşletme maliyetleri genelde ticari hipoklorür solüsyonlarından yüksektir.

- Tuz miktar ve kalitesinin sürekli kontrolü gerekir.

- Üretilen zayıf hipoklorür solüsyonları nedeniyle suya daha fazla kimyasal madde verilir.

- Suda oluşan dezenfeksiyon yan ürünlerinin takibi zordur.

- Tüm sistemin kontrol ve yürütülmesi daha zor ve pahalıdır.

Yukarıda açıklanan klor formlardan başka klora dayalı diğer dezenfeksiyon yöntemleri de içme ve kullanma sularının dezenfeksiyonunda kullanılabilir. Bu dezenfektanlar kloraminler ve klor dioksittir

Kloraminler belirli miktarlardaki klor ve amonyağın sulu ortamda birleştirilmesi ile elde edilirler. Kloraminler klora göre daha güçsüz olduklarından genelde primer dezenfektan olarak kullanılmazlar. Kloraminlerin en önemli özelliklerinden birisi ortamda uzun süre bozunmadan kalabilmeleridir. Bu nedenle kloraminler sıklıkla uzun dağıtım şebekelerinde serbest klor ihtiyacını karşılamak üzere ikincil (rezidüel) dezenfektan olarak kullanılırlar. Kloraminlerin diğer bir tercih nedeni de dezenfeksiyon sonrasında oluşan yan ürünlerin klorlamaya göre daha az olmasıdır. Yine tat ve koku giderici özelliklerinden dolayı da tercih edilirler .

Klor dioksit (ClO2) arıtma tesislerinde kullanımdan hemen önce hazırlanan bir dezenfektandır. Klor dioksit jeneratörlerinin bir çoğu sodyum klorür ile elementer kloru kullanarak klor dioksit oluşturur. Klor dioksit klora dayalı bir dezenfektan olmakla birlikte hemen tüm özellikleri klordan farklıdır. Sıvı şekli sıvı içerisinde çözünmüş gaz şeklindedir, çözünürlüğü pH dan fazla etkilenmez, uçucu bir bileşiktir ve içinde çözünmüş halde bulunduğu sıvıdan kolayca ayrılabilir. Güçlü bir dezenfektan olmasının yanı sıra en çok tercih edilen oksidandır; klor dioksit suya ilave edildiğinde oksidasyon özelliğine sahip bir yan ürün oluşmasına neden olur .

Bazı tesislerde, filtrasyondan hemen önce klor ilave edilir ve kum filtreleri dezenfeksiyon için bir tür temas havuzu olarak işlev görür. Buna preklorinasyon veya predezenfeksiyon adı verilir. Bu işlemin yapılmasında temel amaç; filtre, boru ve tanklarda biyolojik tabakaların oluşumunu engelleyerek suda oluşabilecek kötü tat ve koku sorununu çözmek, demir veya manganezi okside etmek veya dezenfeksiyon için yeterli temas süresi sağlamaktır .

Gıda Mühendisi Muhittin YILMAZ

www.gidacilar.net / 05 Kasım 2009

-.-

Klor

Halojenler sınıfından bir element. Kimyasal sembolü Cl’dir. Tabiatta halojenlerin en çok bulunanıdır. İlk defa 1774’te Scheele tarafından klorür asidinin piroluzit ile yükseltgenmesiyle elde edildi. O zaman klora, flogistonsuz tuz asidi adı verildi. 1810’da Davy tarafından, kimyevî bir element olduğu belirlendi ve sarı yeşil anlamına gelmek üzere “klor” diye adlandırıldı.

Klor hakkında ansiklopedik bilgi

Halojenler sınıfından bir element. Kimyasal sembolü Cl’dir. Doğada halojenlerin en çok bulunanıdır. İlk defa 1774’te Scheele tarafından klorür asidinin piroluzit ile yükseltgenmesiyle elde edildi. O zaman klora, flogistonsuz tuz asidi adı verildi. 1810’da Davy tarafından, kimyevi bir element olduğu belirlendi ve sarı yeşil anlamına gelmek üzere “klor” diye adlandırıldı.

Kullanılışı

Klor, bakterilere öldürücü olarak etki eder. Bu sebepten suyun dezenfektasyonu için kullanılır. Keza DDT gibi haşere öldürücü ilaç imalatında, beyazlatıcı olarak kireç kaymağı yapımında kullanılır. Etilenoksid, etilenglikol gibi endüstriyel önemi haiz fakat klorlu olmayan bileşiklerin üretiminde, ayrıca reçine imâlâtında faydalanılan propilenglikol ve patlayıcı imalatında kullanılan gliserin üretiminde çok kullanılır.

Klorun biyolojik önemi

Kandaki iyon dengesini oluşturan anyonların yaklaşık üçte ikisi klorür anyonudur. Vücudun ihtiyaç duyduğu klorür yemek tuzu ile alınır. Klorun bir bölümü deride, derialtı dokularda ve iskelette depolanır. Terlemeyle artan klorür kaybı içilen tuzlu ayran ile en iyi biçimde telafi edilebilir. Klorürler hücre dışı sıvıların basıncının ayarlanmasında, elektriksel bakımdan nötr olmasında ve vücudun absit-baz dengesinin sağlanmasında rol oynar.

www.turkcebilgi.com / 05.11.2009

-.-

Güneş enerjisi, güneş enerjili, güneşten elektrik üretimi, güneş pili, güneş paneli, solar panel, solar pil, solar enerji, klorlama, dozaj, pompa vb. uygulamaları için;

www.solar-bazaar.com